ΣΠΙΤΙΑ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΚΑΙ ΙΔΡΥΜΑΤΑ

Πύργος Μαρκέλλου: Ψηλός, κόκκινος πύργος Πελοποννησιακού τύπου μ' επάλξεις και πολεμίστρες. Χτίστηκε στα 1802. Εκεί εγκαταστάθηκε η Αντικυβερνητική επιτροπή στα 1826 όταν η Κυβέρνηση μεταφέρθηκε στην Αίγινα μετά τις ταραχές του Ναυπλίου. Σήμερα το κτίσμα ανήκει στο Δήμο Αίγινας και φιλοξενεί διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Κυβερνείο: Επισκευάστηκε λίγο μετά τον ερχομό του Καποδίστρια (12 Ιανουαρίου 1828). Είναι ένα απλό, λιτό κι ευρύχωρο διώροφο σπίτι. Το πρώτο δωμάτιο αριστερά ήταν το γραφείο του Κυβερνήτη. Στο ισόγειο ήταν εγκατεστημένο το Νομισματοκοπείο. Μετά το θάνατο του Καποδίστρια το κτίριο εγκαταλείφθηκε. Αργότερα επισκευάστηκε, έγινε Δημοτικό Σχολείο και στο ισόγειο εγκαταστάθηκε το πρώτο Αρχαιολογικό μουσείο της Αίγινας. Σήμερα στεγάζει το ιστορικό αρχείο. Έχει άμεση ανάγκη ανακαίνισης και φροντίδας.

Εϋνάρδειο: Απλό ορθογώνιο κτίριο με δύο αετώματα και μπροστά μια δωρική στοά: Το σημερινό Αρχαιολογικό μουσείο. Χτίστηκε στα 1830 με δωρεά του Γάλλου φιλέλληνα Ιωάννη Εϋνάρδου για να στεγασθεί εκεί το Κεντρικό Σχολείο, που ιδρύθηκε από τον Καποδίστρια (1 Νοεμβρίου 1829) με σκοπό να μορφώσει δασκάλους για τ' αλληλοδιδακτικά-δημοτικά σχολεία της χώρας.

Ορφανοτροφείο - φυλακές: Μεγάλο, ορθογώνιο κτίριο με μια πλακόστρωτη αυλή στη μέση. Ιδρύθηκε απ' τον Καποδίστρια για να συγκεντρώσει όσα παιδιά ζούσαν απροστάτευτα. Στις 9 Μαρτίου 1829 έφεραν τα πρώτα 66 ορφανά και αργότερα μαζεύτηκαν 500 παιδιά. Μέσα στ' ορφανοτροφείο λειτουργούσε αλληλοδιδακτικό σχολείο με διευθυντή τον διάκονο Νικητόπουλο. Στο ίδιο κτίριο στεγάσθηκε το πρώτο Ελληνικό Αρχαιολογικό μουσείο και η Εθνική Βιβλιοθήκη ως τα 1834. Εκεί μεταφέρθηκε και το Εθνικό Τυπογραφείο απ' τα 1826 ως τα 1832. Το ορφανοτροφείο λειτούργησε ως τα 1844. Αργότερα μετατράπηκε σε φυλακές.

Τρικούπη: Εκεί ο Σπυρίδων Τρικούπης έγραψε την ιστορία της Επαναστάσεως και πέρασε τα παιδικά του χρόνια ο Χαρίλαος Τρικούπης. Επίσης σ' αυτό έγιναν οι πρώτες επίσημες δεξιώσεις.

Βούλγαρη: Πέρα προς τον Άγιο Βασίλη σώζεται η έπαυλη του Βούλγαρη, η Περιβόλα, από τα πιο παλιά σπίτια της Αίγινας όπου έμεινε ο Καποδίστριας τον καιρό της πανώλης (1828) και αργότερα ο μηχανικός του τακτικού Θεόδωρος Βαλιανός.

Finlay / Μαυροκορδάτου: Στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο πριν φτάσουμε στον Ασώματο, δεξιά, βρίσκεται το σπίτι του Finlay που το αγόρασε στα 1825 και το ονόμασε "Κόκκινο Κάστρο". Κατά την παράδοση, σ' αυτό το σπίτι έγινε στα 1826 ο πρώτος στη νεώτερη Ελλάδα αποκριάτικος χορός.

Κανάρη: Γυρίζοντας προς την πόλη, λίγο πιο πάνω απ' τον Βογιατζή, υπάρχει το σπίτι του Κανάρη (σημ. Λυκούρη). Είναι διώροφο με μια μικρή τζαμαρία και μια ξύλινη φρίζα γύρω στη στέγη. Εσωτερικά έχει επισκευαστεί.